İçerik Başlıkları

• İş Kazasının Tanımı
  • İş Kazasının Öğeleri
  • İş Kazası Sigortası Kapsamındakiler Kimlerdir?
  • İş Kazası Durumları Kim Tarafından, Nasıl Bildirilmelidir?
  • İş Kazası Bildirim Süresine Uyulmamasının Hukuki Yaptırımı Nedir?
  • İş Kazası Sigortasından Sağlanan Haklar Nelerdir?
  • Geçici İş Göremezlik Ödeneği Nedir?
• İşverenin Hukuki Sorumluluğunun Kaynağı

 

İş Kazasının Tanımı

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) iş kazasını “önceden planlanmamış, çoğu zaman yaralanmalara, makine ve teçhizatın zarara uğramasına veya üretimin bir süre durmasına yol açan olay” olarak,

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise, iş kazasını ” Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış, beklenmedik olay.’’ şeklinde tanımlamaktadır.

Her iki tanımda da iş kazası, beklenmeyen veya planlanmayan, sonucunda insana ve üretim sürecine zarar veren bir olay olarak belirtilmiştir. “İş Kazası, aşağıdaki hal ve durumlardan  birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence ve ruhça arızaya  uğratan olaydır.” (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Md. 13/a)

İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olaydır.  (6331 Sayılı İş sağlığı ve Güvenliği Kan. Md.3 /g)

Genel olarak “kaza” kavramı, herhangi bir kasıt söz konusu olmaksızın meydana gelen, beklenmedik ve sonucu istenmeyen bir olayı belirtmektedir.

 

İş Kazasını Öğeleri

 

Bir olayın iş kazası olarak nitelendirilebilmesi için dört sebebin gerçekleşmesi gerekir. Bunlar;

1. Kazaya uğrayanın sigortalı olması,
2. Kazalının hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğramış olması,
3. Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede sayılan hususlardan birine göre kazaya uğraması,
4. Kazada nedensellik “illiyet” bağının bulunmasıdır

İş Kazası Sigortası Kapsamındakiler Kimlerdir?

 

1. Hizmet akdi ile çalışanlar. (4/a)
2. Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları. (4/b)
3. Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevlerinde çalışanlar.

1. Aday çırak, çırak ve stajyerler.
2. Harp Malulleri ile Vazife Malullüğü aylığı bağlanmış malullerden Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar.
3. Türkiye İş Kurumu kursiyerleri.
4. Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler.
5. İntörn öğrenciler.
6. Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar
7.  Ek 9 uncu maddede belirtilen şartlarda ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar

 

İş Kazası Durumları Kim Tarafından, Nasıl Bildirilmelidir?

 

Hizmet akdine tabi çalışan sigortalıların iş kazası hallerinin bildirimi işverenleri tarafından yapılmalıdır. İşverenlerin iş kazasını;

 

• Kolluk kuvvetlerine derhal
• Sosyal Sigortalar Kurumuna ise olayın gerçekleştiği tarihten sonraki üç işgünü içerisinde bildirmeleri gerekmektedir.

Örneğin, Pazartesi günü iş kazası geçiren sigortalının Kuruma yapılacak iş kazası bildiriminin en geç Perşembe günü, Çarşamba günü iş kazası geçiren sigortalının ise Kuruma yapılacak iş kazası bildiriminin en geç Pazartesi günü yapılması gereklidir.

 

 

• E-sigorta uygulaması ile (http://uyg.sgk.gov.tr/IsvBildirimFormu/welcome.do) veya
• “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesi”ile doğrudan ya da posta yoluyla sosyal güvenlik il müdürlüğü /sosyal güvenlik merkezine gönderilerek yapılabilir.
• Belirtilenform, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/form_ve_dilekceler/formlaradresinden  “SGK-032-İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” linki tıklanarak excel formatında bilgisayara indirilebilirsiniz.

 

İş Kazası Bildirim Süresine Uymamanın Hukuki Yaptırımı Nedir?

4/a sigortalılık statüsüne tabi sigortalıların iş kazası geçirmeleri hâlinde, belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilir. Ayrıca bildirimi süresinde yerine getirmeyen işverenlere idari para cezası uygulanmaktadır. Söz konusu idari para cezaları, işyerinde çalışan sigortalı sayısı ve işyerinin az tehlikeli, tehlikeli, çok tehlikeli sınıfta yer alması durumuna göre farklılaştırılmış olup her takvim yılı başından geçerli olmak üzere yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır.

4/b sigortalılık statüsüne tabii sigortalıların iş kazası geçirmeleri ve belirtilen sürelerde bildirim yapılmaması hâlinde ise, bildirim tarihine kadar geçen süre için yapılacak geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.

 

İş Kazası Sigortasından Sağlanan Haklar Nelerdir?

 

İş kazası sigortasından doğan haklardan yararlanabilmek için herhangi bir prim günü sınırı bulunmamakta olup, iş kazası sigortasından sağlanan haklar şunlardır:

 

* Geçici İş Göremezlik Ödeneği
* Sürekli İş Göremezlik Geliri
* Ölüm Geliri
* Evlenme Ödeneği
* Cenaze Ödeneği

 

Geçici İş Göremezlik Ödeneği Nedir?

 

Geçici iş göremezlik; sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama halidir.

Geçici iş göremezlik ödeneği; sosyal sigortacılık bakımından, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarından istirahatli bulunan sigortalıya işten kaldığı günler için Kurumca ödenen parasal yardımdır.

 

İşverenin Hukuki Sorumluluğunun Kaynağı

 

İşyerinde iş sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanmasının sorumluluğu işverenin işçiyi gözetme borcu kapsamındadır.

İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda temel yaklaşım kazanın olmasını önlemek için tedbir almaktır. İşyerinin kurulması aşamasından başlayarak işyerinde, işçinin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek tüm risklerin belirlenmesi ve bu risklerin bertaraf edilmesi, eğer tamamen risklerin kaldırılması mümkün değilse minimize edilmesi için gerekli önleyici tedbirlerin alınması gereklidir.

İş kazası hem kavram olarak hem doğurduğu sonuçlar itibariyle sosyal güvenlik hukuku ve iş hukukunda farklı düzenlenmiştir. İş hukuku konunun önleme boyutu ile sosyal güvenlik hukuku ise, daha çok tazmin boyutu ile ilgili düzenlemeler içermektedir. İş hukuku anlamında iş kazasının yasal dayanağı 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 417 nci maddesidir. Bu hükme göre işveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla yükümlüdür.

Ancak, sosyal güvenlik hukuku anlamına iş kazası sayılan her olay işverenin hukuki sorumluluğuna yol açmamaktadır.

5510 sayılı Kanun m.13’de sayılan hallerden birinde kazasının gerçekleşmiş olması iş kazasının varlığı için yeterlidir. Örneğin sigortalının işyerinde bulunduğu sırada kazanın gerçekleşmiş olması sosyal güvenlik kurumunun yükümlülüğü açısından yeterli olup ayrıca illiyet bağının varlığı aranmaz. Bu kapsamda meydana gelen kazanın sigortalının yaptığı işle ilgili olması da gerekmez. Örneğin öğle arasında sigortalının dinlence saatinde spor yaparken düşüp kolunu kırması sosyal güvenlik mevzuatı açısından iş kazası sayılır, Yüksek mahkeme de bu anlamda sigortalının işyeri sınırları içinde bulunduğu sürede kazanın meydana gelmesini yeterli bulmuş ve ayrıca yapılan işle ilişkisinin bulunmasını aramamıştır.

İş kazasında işveren sorumluluğunun doğabilmesi için meydana gelen kaza ile yapılan iş arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekir. Meydana gelen iş kazasının 5510 sayılı Kanun m.13 anlamında iş kazası sayılması işveren sorumluluğu açısından yeterli değildir. Başka bir deyişle, meydana gelen iş kazası 5510 sayılı Kanun anlamında iş kazası sayılsa ve kurumca sosyal güvenlik yardımları yapılsa bile, işveren sorumluluğunun doğabilmesi için mutlaka yapılan iş ile kaza arasında uygun illiyet bağının varlığı gerekir. Aksi halde, gerçekleşen iş kazasında işveren sorumluluğu kapsamında değildir.